پورتال موسسه آموزش عالی آزاد فاخر

حقوق جزا و جرم‌شناسی در مفهوم مدرن (امروزی) که به عنوان رشته‌ای نظام‌مند و دارای اصول و قواعد کلی ناظر بر جنبه‌های ماهوی و شکلی مستقل از هم می‌باشد ، عمری حدود دو قرن دارد. این رشته از حقوق که از شاخه‌های اصلی حقوق عمومی محسوب می‌شود خود دارای رشته‌های مختلف می‌باشد که عمدتا شامل علوم جنایی تجربی از یک سو و علوم جنایی تحلیلی ـ تفسیری از سوی دیگر می‌شود. تحول روز افزون حقوق جزا و علم جرم‌شناسی در جوامع مختلف باعث ایجاد گونه‌های مختلفی از این شاخه از حقوق شده است که در گذشته سابقه‌ای نداشته است. ظهور علوم جنایی تجربی (از جمله علوم جرم‌یابی ، جرم‌شناسی وکیفر‌شناسی و..) نشانگر تخصصی شدن حقوق جزا است که بی‌تردید مرتبط با تحولات حاکم بر جامعه ، صنعت ، اقتصاد و ... است. با این حال آن چه در میان گونه‌های متنوع علوم‌جنایی اهمیت ویژه دارد حقوق جزا در مفهوم خاص خود و علم جرم شناسی است.

حقوق جزا به دو بخش عمده حقوق جزای ماهوی و شکلی تقسیم می‌شود. رشته‌های حقوق جزای عمومی و اختصاصی زیر مجموعه‌ی حقوق جزای ماهوی‌اند که در ذیل به تعریف و تبیین اجمالی آن‌ها و سایر رشته‌های مرتبط می‌پردازیم :

حقوق جزای عمومی علمی است که به مطالعه‌ی قواعد کلی و مشترک جرایم و مجازات‌ها می پردازد.

<!--[if !supportLists]--> حقوق جزای اختصاصی شعبه‌ای از حقوق جزا ماهوی است که به مطالعه‌ی جرایم به طور خاص و شرایط اختصاصی حاکم بر آن‌ها و مجازات‌هایی که ممکن است مورد حکم واقع شوند.

<!--[if !supportLists]--><!--[endif]--> حقوق جزای شکلی (آیین دادرسی کیفری) : آیین دادرسی کیفری که در فاصله‌ی بین وقوع جرم و صدور حکم مجازات اهمیت می‌یابد مجموعه قوانین و مقرراتی است که برای کشف جرم ، ‌تعقیب متهمان و تحقیق از آنان ، تعیین مراجع صلاحیت‌دار ، ‌شیوه‌های اعتراض به آراء و نیز بیان تکالیف مسوولان قضایی و انتظامی در طول رسیدگی به دعوای کیفری و اجرای احکام از یک سو و حقوق آزادی‌های متهمان از سوی دیگر ، ‌وضع و تدوین شده است.

<!--[if !supportLists]--> <!--[endif]--> جرم‌شناسی ، علمی است که به مطالعه‌ی علمی و روشمند پدیده‌ی مجرمانه می‌پردازد.

کاربرد حقوق جزا و جرم شناسی : امروزه با فنی و تکنیکی شدن مرتکبان جرم و پیچیدگی‌های برخی از جرایم ارتکابی که طبیعتاً با فنی شدن جوامع در ارتباط است شاهد تخصصی شدن سیستم عدالت کیفری هستیم. تشکیل و تاسیس دادسراها و دادگاه‌های ویژه رسیدگی به جرایم در کشور ما ، مانند مجتمع قضایی ویژه جرایم اقتصادی (که به تعقیب و محاکمه مجرمان اقتصادی می‌پردازد‌) دادگاه کیفری استان (که به جرایم سنگین و شدیدی از جمله قتل عمد رسیدگی می‌کند) و دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اطفال بزهکار و ... نشانگر اهمیت تخصص در رسیدگی‌های کیفری است ، از سوی دیگر امروز شاهد تخصصی شدن وکالت در دعاوی کیفری هستیم ، ‌در برخی از کشورها از جمله آمریکا ورود به محاکم جنایی به عنوان وکیل تخصص ویژه جزایی می‌طلبد برای نمونه وکلایی حق وکالت در جرایمی مانند قتل عمدی و جرایم سیاسی و مطبوعاتی را دارند که در رشته حقوق جزا و جرم شناسی تحصیل کرده و یا این که دارای پروانه مخصوص وکالت در این حوزه‌ها باشند ، امری که متاسفانه در کشور ایران خیلی به آن توجه نشده است با این حال وکلایی که در کشور ما به طور تخصصی در حوزه قتل عمد و سایر حوزه‌ها فعالیت می‌کنند بسیار موفق تر از سایر وکلایی هستند که کاملا عمومی عمل می‌کنند